2014 թվականի հունվարի 1-ից փոխվել է Վրաստանի վերաինտեգրման հարցերով պետնախարարի աշխատակազմի անվանումը։ Վրաստանի կառավարության որոշմամբ, «Վերաինտեգրման հարցերով պետնախարարի» պաշտոնը ներկայումս կոչվում է «Հաշտեցման եւ քաղաքացիական իրավահավասարության հարցերով պետնախարար»։
Անվանման փոփոխության եւ դրա հետ կապված մոտեցումների հարցերով մենք զրուցեցինք Վրաստանի հաշտեցման եւ քաղաքացիական իրավահավասարության հարցերով պետնախարար ՊԱԱՏԱ ԶԱՔԱՐԵԻՇՎԻԼՈՒ հետ։
- Նախ հարկ եմ համարում ընդգծել, որ նոր անվանումը իր մեջ ներառում է երկու ուղղություններ՝ հակամարտություններն ու ազգային փոքրամասնությունների ինտեգրումը։ «Հաշտեցման» բաղադրիչը վերաբերում է հակամարտությունների կարգավորմանը, իսկ «Քաղաքացիական իրավահավասարությունը»՝ մեր այն քաղաքացիներին, ում վերաբերում են ինտեգրման հարցերը։
Նրանից հետո, երբ Վրաստանում հիմնվեց վերաինտեգրման նախարարությունը, որը փոխարինեց հակամարտությունների կարգավորման նախարարությանը, այն ծայրաստիճան բացասական արձագանք առաջացրեց Սուխումիում եւ Ցխինվալիում։ Նրանք ուղղակի ընդհատեցին այդ նախարարության ներկայացուցիչների հետ բանակցությունները։
Նրանց համար «վերաինտեգրում» արտահայտությունը նշանակում էր, որ այդ տարածաշրջանները, առանց հաշվի առնելու մարդկանց ցանկությունը, վերաինտեգրվելու են մնացած Վրաստանին։ Մենք այլ մոտեցում ունենք։ Մենք ցանկանում ենք հակամարտությունները կարգավորել բանակցությունների ուղիով, բոլոր կողմերի շահերի հաշվառմամբ։ Չեմ կարծում, որ աբխազներն ու օսերը մեծ օգուտ են ստացել, որ Ռուսաստանն իրենց ճանաչել է։ Վրաստանը նրանց ինքնաարտահայտման այլ ձեւաչափ է առաջարկում։ Մենք Աբխազիային եւ Ցխինվալիի տարածաշրջանին առաջարկում ենք բանակցություններն սկսել մաքուր էջից, քանի որ Վրաստանում իրոք իշխանությունը էականորեն փոխվել է, այն նորովի է դիտում ինչպես անցյալը, այնպես էլ՝ ապագա հեռանկարները։
Ուղղակի մենք հանեցինք վարդագույն ակնոցները եւ ամեն ինչին սկսել ենք իրատեսորեն նայել։ Իսկ իրականությունն այն է, որ Վրաստանը շարժվում է Եվրոպայի ուղղությամբ, իսկ Ռուսաստանը Կովկասում կորցնում է իր ազդեցությունը։
Գերատեսչության անվանման մեջ «վերաինտեգրում» արտահայտությունն արգելքներ էր հարուցում աբխազական եւ օսական հասարակության կապերում։ Իսկ նոր անվանումը չեզոք է ու ներառում է երկու ուղղությունները, եւ մենք հուսով ենք, որ այդ փոփոխության շնորհիվ, մեր ընդդիմախոսների փաստարկներից մեկը կհանվի։
- Որքանո՞վ է իրատեսական Թբիլիսիի եւ Սուխումիի, ինչպես նաեւ Թբիլիսիի եւ Ցխինվալիի միջեւ անմիջական երկխոսության իրականացումը։
- Ժամանակին Սաակաշվիլին հայտարարում էր, որ նրանց հետ հարաբերություններն իմաստ չունեն, քանի որ վերջիններս բանակցային կողմ չեն ներկայացնում եւ Ռուսաստանի ձեռքին միայն խամաճիկներ են։ Դա աբխազներին ու օսերին զայրացնում էր։
Այժմ, երբ նրանց ուղղակի հարաբերություններ ենք առաջարկում, առաջին պլան են մղում նախապայմանները։ Վախենում եմ, որ հասնենք այնպիսի ժամանակների, երբ կհամոզվենք, որ Սաակաշվիլին իրավացի էր, թեպետ դա չէի ցանկանա։ Չէի ցանկանա՝ պարզվեր, որ աբխազներն ու օսերն իրենցից ընդհանրապես ոչինչ չեն ներկայացնում եւ անմիջական բանակցություններ պետք է վարվեն միայն Մոսկվայի հետ։ Բոլոր դեպքերում, վրացական կողմը համբերություն ու ժամանակ ունի։
Այդ տարածաշրջաններում, իրոք, հիմնախնդիրները շատ են։ Աբխազներն ու օսերը առավել լավ տնտեսական, քաղաքական եւ սոցիալական պայմաններում են ցանկանում ապրել։ Անընդհատ բողոքներ են հնչում, որ այդ տարածաշրջանների բնակիչներին ոչ մի տեղ չեն թողնում։ Օգնության համար պատրաստ ենք անել հնարավոր ամեն ինչ, ուշադրությունը բեւեռենք հումանիտար հարցերի վրա, սակայն այդ հարցերը ո՞ւմ հետ քննարկենք, չէ՞ որ անմիջական, ուղղակի բանակցությունների ձեւաչափ գոյություն չունի։
Կրկնում եմ, մենք պատրաստ ենք կողքի դնել բոլոր այն հարցերը, որոնք անընդունելի են մեզ եւ նրանց համար։ Օրինակ՝ կարգավիճակի հիմնախնդիրը։ Մենք կարող ենք քննարկել այն հարցերը, որոնցով հնարավոր է հասնել փոխընդունելի տարբերակների։
Մենք պատրաստ ենք այդ տարածաշրջանների հետ քննարկել բազում հրատապ հարցեր՝ ինչպես սոցիալական, այնպես էլ տնտեսական։ Օրինակ, Ցխինվալիի դե ֆակտո իշխանությունը հաճախ էր բարձրացնում Ախալգորիի շրջանի գազի մատակարարման հարցը, միաժամանակ համոզված էր, որ Թբիլիսին դա կմերժեր։ Հենց որ մեզանում իշխանությունը փոխվեց, ես անձամբ հայտարարեցի, որ համաձայն եմ այդ նախագծի հետ։ Դրանից հետո, իրենց իսկ նախագծից օսերը հրաժարվեցին։ Ստացվում է, որ, Վրաստանի կողմից նման մոտեցման վավերացումից հետո, նրանք ներփակվեցին եւ, որպես գլխավոր հիմնախնդիր, առաջադրեցին քաղաքական հարցեր։ Նախկինում նրանք այդպես չէին վարվում։
- Կոնկրետ, ի՞նչ հարցեր են առաջադրում։
- Այսօր նրանք ամեն ինչ առնչում են ուժի չկիրառման մասին պայմանագրի ձեւակերպման հետ։ Դա ծիծաղելի է, քանի որ Վրաստանը մի քանի անգամ ստանձնել է նման պարտավորությունը։ Առաջին անգամ Սարկոզի-Մեդվեդեւ համաձայնագրի ստորագրման ժամանակ, որտեղ այդ կետը առանձնակի ընդգծված է, ի տարբերություն Ռուսաստանի, Վրաստանը կատարել է ստանձնած պարտավորությունները, հակամարտության գոտուց դուրս է բերել իր զորքերը։ Եվրոպական դիտորդները հաստատում են, որ հակամարտության շրջաններում վրացական ռազմական տեխնիկայի կուտակումներ չկան։
Երկրորդ անգամ իր նախագահության ժամանակ դա կատարեց Միխեիլ Սաակաշվիլին։ Հանդես գալով Եվրախորհրդարանի գագաթաժողովին՝ նա հայտարարեց, որ Աբխազիայի եւ Հարավային Օսեթիայի նկատմամբ ռազմական ուժ չի կիրառվի։ Եվ դա ասվեց ոչ թե ինչ-որ երկրորդական հավաքին, այլ պաշտոնական ամբիոնից։
Եվ վերջապես, 2013 թվականի մարտին, արդեն նոր իշխանության օրոք, խորհրդարանն ընդունեց բանաձեւ, որտեղ միակողմանի ստանձնված էր ռազմական գործողությունների չվերսկսման մասին պարտավորությունը։
- Իսկ ի՞նչն է խանգարում վերոնշյալ պարտավորության հերթական պաշտոնական վավերացմանը։
- Ներկա պայմաններում, աբխազական եւ օսական կողմից առաջադրվող պահանջը, որ վերոնշյալը վավերացվի առանձին փաստաթղթով, այնքան էլ իմաստավորված չէ։ Բոլորի համար ակնհայտ է, որ Վրաստանն ուժ կիրառելու մտադրություն չունի, եթե անգամ ցանկանա, միեւնույն է, այնտեղ ռուսական զորքեր են կանգնած։
Սակայն, երբ նրանք հեռանան այդ տարածքներից, այն ժամանակ էլ հնարավոր եւ իմաստավորված կլինի ձեւակերպել այդ պայմանագիրը։ Իսկ մինչ այդ, պետք է քննարկվեն մյուս հարցերը, մյուս հիմնախնդիրները, որոնք կուտակվել են, եւ որոնք իրականում շատ են՝ կապված մարդկանց տեղաշարժերի, արտաքին հարաբերությունների, առեւտրի եւ այլնի հետ։
Պահանջների առաջադրմամբ, նրանք ուղղակի ժամանակ են ձգում, իսկ դա բացասաբար է անդրադառնում հակամարտության կարգավորման գործընթացի վրա, քանի որ, եթե այդպես շարունակվի, այդ դեպքում Վրաստանի բնակչությունը եւ ամբողջ աշխարհը կսկսի մտածել, որ աբխազներն ու օսերը խաղաղության կողմնակից չեն։ Եթե այդպես է, ապա զուր ինչո՞ւ ենք ուժերը ծախսում։ Նրանք պետք է օգտվեն հարմար առիթից։
- Վրաստանի խորհրդարանում արդեն սկսվել են բռնազավթված տարածքների մասին օրենքում փոփոխությունների ծրարի քննարկումները։ Ի՞նչ են տալիս այդ փոփոխությունները, որքանո՞վ են դրանք հրատապ։
- Իրոք, Վրաստանի խորհրդարանում փոփոխությունների առաջին ունկնդրումն անցավ։ Ցավոք, իրավաբանական գործընթացը որոշակիորեն ձգձգվեց, սակայն դա մոտ ժամանակներում կավարտվի։ Այդ օրենքում փոփոխություններն անհրաժեշտ են ու հրատապ, եւ դրանք պետք է ուղղված լինեն բռնազավթման ու ոչ թե մարդկանց դեմ։ Օրինակ, եղել են դեպքեր, երբ մարդիկ, բռնազավթված տարածքների տարանցումով, մուտք են գործել Վրաստան եւ հայտնվել են բանտում։ Նմանների թվում կային այնպիսիները, ովքեր տեղեկություն անգամ չունեին, որ դրանով խախտում են Վրաստանի օրենսդրությունը։ Գտնում եմ, որ մոտեցումն ավելի շատ մարդասիրական պետք է լինի։ Պետք է սահմանենք վարչական տուգանքներ, սակայն՝ ոչ բանտարկություն։
ՅՈՒՐԻ ԽՈՐԵՆՅԱՆ
